Takht Sri Damdama Sahib - Talwandi Sabo

                ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ - ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ

         Takht Sri Damdama Sahib - Talwandi Sabo

ਦਮਦਮਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਜਾਂ ਆਰਾਮ ਕਰਨਾ। ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਤਖ਼ਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਇਹ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ 28 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿਚ  ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ‘ਗੁਰੂ ਕੀ ਕਾਸ਼ੀ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੁਗਲ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਥੇ ਰੁਕੇ । ਤਲਵੰਡੀ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ  ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿਖੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਦੀਵਾਰ  ਵਿੱਚ  ਚਿਨਾ  ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ  ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਅਤੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ   ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ  ਸੀ । ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿਖੇ ਇਕ ਸਫਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਕੀ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ।

ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਖੇ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਸਿੱਖ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਥੇ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕੀ-ਕਾਂਸ਼ੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ  ।ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ.

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਦਮਦਮੇ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੀ ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਬੀੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ।

 ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੀ ਭਾਈ ਡੱਲਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਪਰਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸੇਵਾ  ਵਿਚ ਲਿਆਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਆਗਰਾ ਵਿਖੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਵਾਂ ਸਮਰਾਟ ਵੀ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋਇਆ ਪਰੰਤੂ ਨੰਦੇੜ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ 20-21 ਜਨਵਰੀ, 1706 ਨੂੰ ਇਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਡੇਰਾ ਲਾ ਲਿਆ। ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਸ ਟਾਈਮ ਰੁਕਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਇਥੇ ਦਾ  ਸਥਾਨਕ ਚੌਧਰੀ ਭਾਈ ਡੱਲਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਤਿ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੇ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਇਥੇ ਆਏ ਸਨ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਥੇ  ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਦੋ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਹਨ, ਜੋ ਵਡਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰੂਸਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਖੇ ਇਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਭਾਈ ਡਾਲਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੇ ਆਏ ਸਨ। ਉਹ ਮਾਓ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਰਾੜ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਮੁਖੀਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ  ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ  ਸਨ। ਅਤੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਥੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਠਹਿਰਨ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਸਥਾਨ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਬਣ ਗਿਆ।

ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਰ ਗੁਰੂਘਰ ਹਨ:

ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਦਸ਼ਾਹੀ ਨੋਵਿਨ ਅਤੇ ਦਾਸਵਿਨ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਲਖਨਸਰ ਸਾਹਿਬ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜੰਡਸਰ ਸਾਹਿਬ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਨਿਵਾਸ ਅਸਥਾਨ ਪਦਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ

- ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ

ਇਸ ਤਖ਼ਤ ਨੂੰ 18 ਨਵੰਬਰ, 1966 ਨੂੰ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਤੌਰ' ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੰਗ 'ਤੇ, 30 ਜੁਲਾਈ, 1960 ਨੂੰ ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸਬ ਕਮੇਟੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ 183 ਪੰਨਿਆਂ ਵਾਲੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ  ਵਿਚ , ਗੁਰੂ ਕੀ ਕਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖਤ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਇਕ ਜਨਰਲ ਬਾਡੀ ਮੀਟਿੰਗ ਨੇ 18 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਮਤਾ ਨੰਬਰ 32 ਰਾਹੀਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।